Sevgili Öğrenciler bugün ki dersimizde Doğal Sayılarda Çarpma İşlemi konusunu öğreneceğiz.
Bir çarpma işleminde çarpılan sayılara çarpan, sonuca ise çarpım denir. Çarpma işlemi “x” sembolü ile veya “.” işaretiyle gösterilir.
*Aslında çarpma işlemi toplama işleminin kısa yoludur. Çünkü yukarıdaki örnekte 112 sayısı ile 4’ü çarpmakla 4 tane 112 sayısını toplamak aynı şeydir.
Örnek 1
Okul kütüphanesinde toplam 128 tane raf bulunmaktadır. Her rafta 1 düzine kitap olduğuna göre kütüphanedeki toplam kitap sayısını bulalım.
Çözüm 1
Yukarıdaki çözümde de görüldüğü üzere, 2. çarpanın birler basamağında ki “2” sayısı ile 1. çarpanı çarpalım. Sonucu yazalım(256). Ardından 2. çarpanın onlar basamağındaki “1” sayısı ile 1. çarpanı çarpalım. Çıkan sonucu birinci sonucun altına bir basamak sola kaydırarak yazarız. Bunu şu şekilde düşünebiliriz; 2. çarpanın onlar basamağının basamak değeri 10 olduğu için 1. çarpanla çarptığımız için sonuç 1280 çıkar ancak sıfır yazılmaz.
Çarpma İşleminde Verilmeyeni Bulma
Bir çarpma işleminde verilmeyen çarpanı bulmak için çarpım verilen çarpana bölünür.
Örnek 2
Aşağıda verilen çarpma işleminde verilmeyen çarpımı bulalım.
Çözüm 2
Bu işlemde verilmeyen çarpanı bulmak için, çarpım olan 96 sayısını çarpan olan 48’e bölmemiz gerekir. 96 ÷ 48 = 2 sonucu çıkacaktır. Kare yerine 2 sayısı gelmelidir.
Örnek 3
Yukarıdaki çarpma işleminde verilmeyen rakamları bulalım.
Çözüm 3
7 x A = 28 → A = 2 8 ÷ 7 → A = 4 (Elde 2) (7 sayısının katlarını düşündüğümüzde birler basamağı 8 olan sayı 28’dir.)
7 x 2 = 14 → 14 + 2(elde iki vardı) = 1 6 → B = 6 (Elde 1)
6 + 4 = 1 0 (Elde 1)
2 + 2 = 4 → 4 + 1(elde bir vardı) = 5 → C = 5 bulunur.
Örnek 4
Aşağıda verilen çarpma işleminde C, L, M ve T sayılarını bulalım.
Çözüm 4
Çarpma işleminde işleme en sağdan başlanır. Biz tek tek işlem yapmak yerine verilmeyenleri bulalım.
1xC=0 işleminin “0” çıkması için C=0 olmalıdır.
Lx3=6 işlemininde 3’ü hangi sayı ile çarparsak 6 çıkar? Ya da L=6÷3 işleminin sonucunu bulmamız gerekir. O halde L=2 olmalıdır.
M=3’tür ve T=8’dir.
Örnek 5
Aşağıdaki çarpma işleminde verilmeyen çarpan değerini bulalım.
Çözüm 5
Birinci Yol: İkinci çarpanın birler basamağı ile 75’i çarptığımızda sonuç 375 çıkmaktadır. 375÷75= 5 olduğu için ikinci çarpanın birler basamağı 5 olacaktır. İkinci çarpanın onlar basamağı ile 75 sayısını çarptığımızda sonuç 75 çıkacaktır. 75÷75=1 olduğu için ikinci çarpanın onlar basamağı 1 olacaktır. O halde ikinci çarpanımız 15 olacaktır.
İkinci Yol:
Hatırlatma: Bir çarpma işleminde verilmeyen çarpanı bulmak için çarpım verilen çarpana bölünür.
Bu bilgi ile sorumuzu çözmek istersek; çarpımı verilen çarpana böleriz. 1125÷75 = 15 olacaktır. İkinci çarpanımız bu işlemden de 15 çıkacaktır.
10, 100 ve 1000 ile Zihinden Çarpma İşlemi
Bir sayıyı 10 ile kısa yoldan çarparken sayının sağına bir sıfır, 100 ile çarparken iki sıfır, 1000 ile çarparken üç sıfır eklenir.
Örnek 6
807 doğal sayısını sırasıyla 10, 100 ve 1000 ile zihinden çarpalım.
Çözüm 6
807 x 100 = 80700
807 x 1000 = 807000
İki Doğal Sayının Çarpımını Tahmin Etme
İki basamaklı iki doğal sayının çarpımını tahmin etmek için, çarpımları en yakın onluğa tamamlarız.
Örnek 7
91 sayısı ile 37 sayısının çarpımını tahmin edelim.
Çözüm 7
91 sayısını en yakın onluğa yuvarladığımızda 90 buluruz.
37 sayısını en yakın onluğa yuvarladığımızda 40 buluruz.
Sonuç hakkındaki tahminimiz 90 x 40 = 3600’dür.
Örnek 8
Bir süpermarketin içecekler reyonunda 25 raf vardır. Her rafta 32 tane içecek şişesi olduğuna göre, tahmini içecek şişesi sayısını bulunuz. Daha sonra işlem yaparak tahmininizle karşılaştırınız.
Çözüm 8
25 sayısını en yakın onluğa yuvarladığımızda 30 buluruz.
32 sayısını en yakın onluğa yuvarladığımızda 30 buluruz.
Sonuç hakkındaki tahminimiz 30 x 30 = 900’dür.
Şimdi de çarpma işlemini yaparak tam sonucu bulalım ve tahmini sonucumuzla karşılaştıralım.
25 x 32 = 800’dür. O halde (900 — 800 = 100) tahmini sonucumuz gerçek işlem sonucundan 100 fazladır.
Evet arkadaşlar bugünlük öğreneceklerimiz bu kadar. İlerleyen derslerde görüşmek dileğiyle…